Wielrennen in de oorlog

Sporten in oorlogstijd, je zou zeggen dat men in die tijd wel belangrijkere zaken aan hun hoofd had. Werd er gewielrend in de Tweede Wereldoorlog? Ging de Tour de France gewoon door? Wat weten we eigenlijk over fietsen in de oorlog?

Baanwielrennen in Duitsland

Toen Duitsland Polen binnenviel op 1 september 1939 werd er door de UCI besloten om het wereldkampioenschap voor amateursprinters in Milaan per direct te annuleren. Op dat moment verbleef de Nederlandse ploeg met Jan Derksen, Arie van Vliet en Cor Wals in Milaan. Derksen was zelfs al wereldkampioen geworden. Werd er in de daaropvolgende oorlogsjaren niet meer gefietst op de baan?

In Helden is een aantal jaren geleden een artikel verschenen over baanwielrennen in de oorlogsjaren. Baanwielrenners Cor Wals, Arie van Vliet, Jan Derksen, Gerrit Schulte en Kees Pellenaars gingen regelmatig met de trein naar onder andere Duitsland, Frankrijk en Zwitserland om daar met wielrennen op de baan goed geld te verdienen. Onder vaak moeilijke omstandigheden waren de wielrenners soms weken van huis, omdat het transport soms moeizaam was vanwege de oorlogshandelingen. Het verhaal in Helden laat treffend zien dat de keuze tussen goed en fout niet makkelijk en zeker niet zwart-wit is. Waar genoemde heren in het buitenland gingen fietsen, besloot collega Adrie Zwartepoorte dat niet te doen, het betekende het einde van zijn wielerloopbaan. Later sloot Adrie zich aan bij het verzet.

Tour de France in oorlogstijd

De Tour gaat altijd door en wacht op niemand. Maar in de oorlogsjaren 40-45 gold deze uitspraak even niet. Officieel is er tussen 1940 en 1946 geen Tour de France georganiseerd. In 1942 organiseerde het blad La France Socialiste nog wel een Tour de France door het onbezette deel van Frankrijk. In zes etappes zou er gestreden worden om de overwinning. Ook door Nederlander Jan Lambrichs. In de laatste officiële Tour de France in 1939 nog zevende in het eindklassement. Na één dag koers zat de Tour van 1942 er al op van Lambrichs. Een slechte organisatie en een uit elkaar vallende fiets deed hem besluiten in Le Havre op de eerste trein naar huis te stappen.

Gino Bartali wielrenner en verzetsheld

In de oorlogsjaren 40-45 sympathiseerde het Italië van Mussolini met het Duitsland van Adolf Hitler. Wielrenner Gino Bartali moest niets hebben van het fascistische gedachtengoed. Hij sloot zich aan bij het Italiaanse verzet en vervoerde, verstopt in zijn fiets, berichten voor het verzet. Bartali was duidelijk te herkennen door het fietsshirt waar groot zijn naam op afgedrukt stond. De Italiaan was zo beroemd en geliefd dat het Duitse leger hem aanvankelijk niet durfde te arresteren. Toen dat wel gebeurde, schijnt Bartali gezegd te hebben slechts zijn hart te volgen. Ook is bekend dat de Italiaanse meervoudig Tour de France winnaar een Joodse familie verborg in de kelder van zijn huis.

Hitler de grootste fietsendief van Europa

Wie kent de uitspraak niet. 'Eerst mijn fiets terug'. Toen het Duitse leger in 1944 een zwaar tekort had aan voertuigen leek het de Führer een goed idee om duizenden fietsen in beslag te laten nemen in de bezette gebieden. Met name in Nederland, Denemarken en Italië werden veel fietsen ingevorderd. De fiets was in oorlogstijd een zeer belangrijk vervoersmiddel. Brandstof was immers schaars. Moest iedereen dan zijn fiets inleveren? Woonde je in een gemeente met meer dan 10.000 inwoners, dan was je de klos. Was er na de bevrijding geen fiets meer te vinden in Nederland? Dat viel reuze mee. In totaal werd 1 op de 50 fietsen door de Duitsers in beslag genomen. In totaal ongeveer 100.000-150.000 fietsen.