Minder licht, minder power? Zo beïnvloedt wintertijd je fietsritme

De klok hebben we weer een uur teruggezet: welkom, wintertijd. Voor veel fietsers is dat niet alleen het moment dat de dagen korter worden, maar ook dat ritme, motivatie en zelfs prestaties een knauw kunnen krijgen. Wat zegt de wetenschap eigenlijk over het effect van de wintertijd op ons lichaam en geest en wat betekent dat voor jou als fietser?

Biologische klok in de war

Onze biologische klok (het circadiaan ritme) regelt slaap, energie en alertheid. Die klok is sterk afhankelijk van licht. Door het terugzetten van de tijd krijgen we ’s ochtends iets meer daglicht, maar ’s avonds juist minder. Dat lijkt een klein verschil, maar uit onderzoek blijkt dat zelfs één uur tijdsverschil invloed heeft.

Een analyse van Harvard University laat zien dat bij elke overgang naar zomer- of wintertijd het risico op slaapverstoring, vermoeidheid en concentratieverlies stijgt en zelfs op verkeersongevallen in de dagen erna.[¹] Het duurt vaak meerdere dagen voor ons lichaam zich volledig heeft aangepast.

Licht, stemming en motivatie

Minder licht betekent minder aanmaak van serotonine en vitamine D. Dat verklaart waarom we ons in de donkere maanden vaker futloos voelen. Onderzoek toont aan dat het aantal mensen met lichte winterdipjes in de wintertijdperiode duidelijk toeneemt.[²]

Voor fietsers vertaalt dat zich in minder motivatie om te trainen. De kou speelt mee, maar het gebrek aan licht weegt zwaarder: we zijn simpelweg minder alert en voelen minder drive om actief te zijn.

Minder daglicht = minder fietsers

Dat licht cruciaal is, blijkt ook uit onderzoek naar mobiliteit. Een Duitse studie getiteld “Cycling in the dark – the impact of Standard Time and Daylight Saving Time on bicycle ridership” laat zien dat meer avondlicht leidt tot significant meer fietsgebruik.[³] Bij permanente zomertijd zou het fietsverkeer zelfs met ruim 3% toenemen.

Andersom geldt ook: als het vroeg donker is, pakken minder mensen de fiets. Niet alleen door motivatie, maar ook uit veiligheidsoverwegingen want minder zicht betekent meer risico.

Prestatie en herstel bij sporters

Voor prestatiegerichte fietsers heeft de tijdsverandering nog een extra dimensie: slaap en herstel. Een verstoord ritme kan je herstel na zware trainingen beïnvloeden. Slaap is hét moment waarop spierherstel, hormoonbalans en mentale verwerking plaatsvinden. Onderzoek van Stanford University suggereert zelfs dat blijvende tijdstabiliteit gezonder zou zijn dan de halfjaarlijkse wissel, met minder obesitas, minder beroertes en beter algemeen herstel.[⁴]

Kort gezegd: je lichaam houdt niet van een uurtje voor- of achteruit.

Wat kun je zelf doen als fietser?

Gelukkig kun je veel doen om de negatieve effecten van wintertijd te beperken:

1. Blijf in daglicht fietsen – plan ritten zoveel mogelijk rond het middaguur.
2. Gebruik goed licht – krachtige lampen en reflecterende kleding zijn essentieel.
3. Beweeg overdag – ook als je niet fietst, helpt een wandeling in daglicht je ritme en humeur.
4. Pas je slaapschema aan – ga enkele dagen voor de tijdsverandering iets eerder naar bed.
5. Let op je herstel – zorg in de donkere maanden extra voor slaap, rust en voeding.

Conclusie

De overgang naar wintertijd lijkt onschuldig, maar heeft echte effecten op lichaam, geest én fietsgedrag. Minder licht beïnvloedt je slaap, stemming en motivatie. Voor fietsers betekent dat: alert blijven, slim plannen en extra aandacht voor rust en herstel.

Misschien is het tijd om niet alleen onze klokken, maar ook onze gewoontes aan te passen aan het seizoen.

Bronnen

1. Harvard Health Publishing, The dark side of Daylight Saving Time (2023).
2. Arxiv.org, Seasonal light variation and human activity patterns (2016).
3. PNAS Nexus, Cycling in the dark – the impact of Standard Time and Daylight Saving Time on bicycle ridership (2022).
4. Stanford University News, Health impacts of Daylight Saving Time – research summary (2025).
5. PMC, Daylight Saving Time transitions and road traffic accidents: a systematic review (2023).